Siverek'te kirvelik geleneği

Adana'da yaşanan Siverekli hemşehrimiz Muhittin Pastacı'nın aktardığı bilgilere göre, Siverek'teki kirvelik geleneği, sadece bir ritüel değil, aynı zamanda aileleri ve toplumu bir arada tutan, dayanışmayı ve korumayı sağlayan en büyük kültürel ve insani bağlardan biri olmuştur.

Toplumsal Bağ: Kirvelik, aileleri bir portakalın dilimleri gibi bir araya getiren ve o dönemin koşullarında bir tür "İnsan Zinciri Sarmalı" oluşturan en büyük etken olarak nitelendirilmiştir.

Sünnet Zinciri: Sünnet genellikle iki aşamada yapılırdı: Önce ilk doğan çocuklar sünnet ettirilir, daha sonra büyük kardeş evlenirken küçük kardeşler de sünnet olurdu.

Bu durum, abi ile küçük kardeş arasında bazen 20 yaşa varan farklılıkların oluşmasına neden olurdu.




Aşiret Bağları: Siverek'te kültürel değerlere sahiplenmek genellikle aşiretlerin yaşam biçimleri ile ortaya çıkardı.

Sığınma ve Himaye: Dışarıdan Siverek'e göç eden ve "macir" olarak nitelendirilen küçük aileler, büyük aşiretlerle kirvelik kurarak kendilerine bir nevi "dokunulmazlık zırhı" kazanırlardı. Bir kişinin başına bir şey geldiğinde, yıllarca kirvesinin himayesinde ve korumasında olması sağlanırdı.

Sünnet ve Tören Ritüelleri

Gelin-Kaynana Doğumları: O dönemde evlerde çok çocuk olduğu için, gelin ve kaynananın doğumlarının bazen aynı döneme denk geldiği belirtilmiştir. Erkek egemen toplum yapısı nedeniyle, bir veya iki çocuk olması, erkeğin ikinci evliliği için bir neden olarak görülebilirdi.

Kirve Kafilesi: Kirve olacak kişi, durumu iyi ise, faytona binerdi. Yanında davul çaldırarak ve sünnet hediyesi tepsisiyle birlikte kalabalık bir toplulukla düğün evine doğru giderdi. Düğün sahibi, gelen kafileyi havaya silah sıkarak karşılardı ve kafiledekiler de karşılık verirdi.

Çeşme ve Ekmek Açma Ritüeli: Sünnet anında, sünnet olan çocuğun annesi çeşmenin başına giderek suyu açar ve elindeki oklava (Tir) ile dizinin üstünde hayali ekmek açma figürleri sergilerdi.

Mesajı: Suyun gür akması, çocuğun çişini gür yapabilmesi; ekmek açma figürü ise çocuğun hayatı boyunca aç kalmaması, oklavasının sürekli dönmesi dileğini ifade ederdi.

Muhittin Pastacı, günümüzde prostat sorunlarının (mizaviki) aşırı sevinçten çeşmeyi açmayı unutmaktan veya suyun o esnada kesik olmasından kaynaklanabileceği yönünde mizahi bir yorum yapmıştır.

İnançlar ve Göç

Kirvenin Kızı: Kirveliklerin en belirgin özelliklerinden biri de kirvenin kızıyla evlenilmezdi. Bunun günah olduğu ve nikâh düşmeyeceği inancı vardı.

Sosyal İletişim: Genç kızların arkadaş evine gitmesi için en yaygın mazeret, "Kaneviçe (oya) örneği alacağım" bahanesiydi. Kaneviçe, aslında gençlerin bir araya gelmesi için bir aracıydı.

Göç Nedenleri: 1970'li yıllarda Siverek'ten keyfi olarak başka bir şehre göç eden aile yoktu. Göç eden ailelerin mutlaka feodal eksenli bir olay yaşadığı ve Siverek'i bu nedenle terk etmek zorunda kaldığı belirtilmiştir.